Jak funkcjonuje osoba w kryzysie co dzieje się w jej mózgu? Dlaczego doradztwo i coaching tradycyjny nie zadziała w pracy z taką osobą? To podstawowe sprawy, jakie poruszę w tym artykule.
UKŁAD LIMBICZNY to emocjonalna część mózgu
- odpowiada za emocjonalny stan umysłu
- filtruje zewnętrzne wydarzenia przez stany wewnętrzne
- kwalifikuje wydarzenia jako ważne pod względem emocjonalnym
- kontroluje apetyt i cykle snu
- modeluje motywację i libido
- posiada posiada ciało migdałowate
Ciało migdałowate jest miejscem w którym przechowywane są emocje wywoływane przez przeżycia każde przeżycie na które reagujemy emocjonalnie jest rejestrowane przez ciało migdałowate
- Ciało migdałowate jest przechowalnia wszystkiego co czujemy w różnych sytuacjach i stale wysyła nam sygnały
- Ciało migdałowate jest również ośrodkiem alarmujący mózg posiada zatem możliwości pozwalające mu w ułamku sekundy zdominować płaty czołowe by przeciwstawić się w sytuacji kryzysowej którą ogłasza natomiast płat czołowy
- Płaty czołowe odpowiadające za regulację emocji nie mogą szybko i bezpośrednio podporządkować sobie ciała migdałowatego
Dlaczego tak się dzieje?
- Kiedy pojawia się zagrożenie jak w przypadku kryzysu mózg przechodzi na tryb pracy którego celem jest samoobrona i przetrwanie
- Kradnie zasoby kory przedczołowej i przekazuje je do innych ośrodków układu limbicznego w odpowiedzialnego za pierwotne podstawowe emocje pozwalające nam przetrwać robi to, aby utrzymywały zmysły w stanie wzmożonej czujności, ten stan umożliwia nam przetrwanie
- W sytuacji kryzysowej mózg wraca do prostych dobrze znanych reakcji i czynności odkładając na bok wszelkie złożony myśli twórcze pomysły i plany
- Koncentruje się na przetrwaniu i reagowaniu na sprawy bieżące wynikające z sytuacji kryzysowej
Oczywiście pierwotnie miało to funkcję adaptacyjną jednak we współczesnym świecie aby radzić sobie z problemami i trudnościami potrzebujemy dostępu do zasobów poznawczych
Zależy nam zatem na tym aby wrócić do równowagi emocjonalnej oraz odzyskać pełne zasoby poznawcze wtedy możemy rozwiązać trudności.
W czasie kryzysu dochodzi do wzmożonego pobudzenia i nadaktywności układu limbicznego jakie to rodzi konsekwencje?
(badania prof. Daniela G. Amena)
- Zalew negatywnych emocji i dominację negatywnego stanu emocjonalnego, zmienność nastrojów drażliwość, stany depresyjne
ważna jest wtedy zmiana stanu emocjonalnego na bardziej pozytywny i obniżenie poziomu lęku
- Większą skłonność do te negatywnego myślenia negatywny odcień emocjonalny staje się filtrem przez który interpretowane są codzienne wydarzenia
ważna jest wtedy restrukturyzacja poznawcza
- Kryzys w największym stopniu jest wynikiem interpretacji sytuacji jako kryzysowej. Obniżenie motywacji do robienia czegokolwiek i brak energii, co może prowadzić do pojawienia się obojętnej postawy wobec świata i życia traktowanie wszystkiego na zasadzie „Mam to gdzieś” brak energii mentalnej, czyli paliwa dla mózgu
ważne jest wtedy odbudowanie energii mentalnej (paliwa dla mózgu)
- Pojawiają się problemy ze snem i apetytem które również są związane z nadaktywnościami układu limbicznego, zbyt duża lub zbyt mała ilość snu oraz nadmierny apetyt lub jego brak
ważne jest wtedy odzyskanie równowagi w codziennym funkcjonowaniu
- Układ limbiczny bierze udział w tworzeniu więzi interakcjach społecznych zatem zaburzenie jego funkcjonowania upośledza również tą sferę przejawiające się w izolacji społecznej
ważna jest sieć wsparcia społecznego – bardzo ważny czynnik leczący w kryzysie
- Wzmożona aktywność układu limbicznego ogranicza wyłącza działanie kory przedczołowej Kiedy układ limbiczny się uspokaja i dochodzi do równowagi to automatycznie możliwa staje się aktywizacja kory mózgowej
Ważne jest doprowadzenie do względnej równowagi emocjonalnej, która pozwoli na wykonanie dalszych kroków.
KORA PRZEDCZOŁOWA to racjonalna część mózgu, odpowiada za:
- zakres i koncentrację uwagi
- wytrwałość w działaniu
- oceny sytuacji
- kontrolowanie impulsów
- samokontrolę i dyscyplinę
- rozwiązywanie problemów
- krytyczne myślenie
- myślenie o przyszłości
- uczenie się na podstawie doświadczenia
- zdolność do odczuwania i wyrażania emocji
- interakcje z układem limbicznym
W kryzysie kora przedczołowa nie pracuje prawidłowo, jej aktywność jest obniżona ze względu na nadaktywność układu limbicznego. Jakie to rodzi konsekwencje?
(badania prof. Daniela G. Amena)
- Trudność w kontroli emocji i zmniejszona zdolność do wyrażanie uczuć układ limbiczny kontroluje nastrój a kora przedczołowa potrafi przełożyć jego działanie na konkretne uczucia emocje i słowa miłość szczęście smutek namiętność nienawiść
ważny jest więc swobodny upust emocji, zachęcamy do wyrażania emocji udzielamy wsparcia emocjonalnego
- Łatwe rozproszenie uwagi trudność krytycznej ocenie sytuacji często błędne postrzeganie sytuacji myślenie tunelowe
ważne jest, aby poznawczo przepracować sytuację, spojrzeć na nią realnie i krytycznie, np. przez trafne pytania
- Brak kontroli nad działaniami, reakcje nieprzemyślane, impulsywne, brak przewidywania konsekwencji zachowania
ważne jest pokazanie konsekwencji działań, jakie chce ktoś podjąć lub poprzez pytania, naprowadzenie by się nad tym ktoś zastanowił
- Trudność w znajdowaniu rozwiązań planowaniu działań i osiąganiu celów, dezorganizacja, zwlekanie z realizacją zadań, odkładanie na później
Ważne jest stawianie przed kimś takich zadań, jakie jest w stanie zrealizować, małe kroki
- Niemożliwość uczenia się na błędach i wyciągania wniosków, co może skutkować powtarzaniem takich samych błędnych zachowań, pomimo że są nieskuteczne
Wprowadzamy nowe strategie i zachowania bardziej adaptacyjne
Kora przedczołowa odpowiada za hamowanie układu limbicznego.
Jeśli kora przedczołowa ma obniżoną aktywność, to układ limbiczny przestaje być kontrolowany. pracując ze sobą w kryzysie nie możemy odwoływać się tylko do mózgu racjonalnego i stosować metody tradycyjnego doradztwa, czy coachingu.
W pierwszym etapie pracy musimy uwzględnić specyfikę funkcjonowania klienta w kryzysie i zastosować elementy Interwencji Kryzysowej.
Jak to robić? czytaj dalej
