Są takie obszary w przestrzeni naszego życia, naszych relacji, czy biznesu, których jesteśmy w miarę świadomi oraz takie, których nie jesteśmy w stanie, w żaden sposób uchwycić naszą świadomością.
Oczywiście wydaje się często, że życie na co dzień jest w większości świadome. Nic bardziej mylnego. Obszar nieświadomości jest tak rozległy, że nie da się go ogarnąć naszym ludzkim umysłem. Poznajemy świat zmysłami oraz … naszą nieświadomością także.
W uproszczeniu, gdy spojrzymy na płaszczyznę w dwóch wymiarach – to możemy podzielić ją osiami pionową i poziomą, na 4 obszary:
- „Otwarty” – obszary znane nam i znane innym,
- „Ukryty” – obszary znane nam, ale nieznane innym,
- „Ślepy” – obszary, które dostrzegają w nas inni, ale sami sobie ich nie uświadamiamy,
- „Nieznany” – obszary nieznane nikomu, ani nam, ani innym.
Po co zastanawiać się nad tym tematem?
Otóż okazuje się , że tylko nad otwartym i ukrytym obszarem, człowiek może posiadać kontrolę, nad pozostałymi – nie. (Może posiadać kontrolę, to nie znaczy, że posiada, ale to już inna historia).
Znacznie zawężony obszar, na który mamy wpływ świadomy, otwiera wbrew pozorom bardzo szerokie możliwości. Bo skoro nie mamy kontroli, to szkoda naszej energii, aby się tam zagłębiać. Znacznie lepiej jest zagłebić się w obszar nieznany. Tam jest wielki potencjał poznania siebie, świata i ludzi. To tam są wszelkie odpowiedzi na nasze dylematy i problemy, nawet na nasze traumy, czy sukcesy i radości.
To nie w tym CO ZNAMY jest rozwój, tylko w tym CZEGO NIE ZNAMY, nie widzimy i dopiero przed nami.
Okno Johari to narzędzie służące do zobrazowania oraz podnoszenia stopnia samoświadomości i wzajemnego zrozumienia pomiędzy jednostkami lub grupami. Technikę tę zaproponowali dwaj badacze amerykańscy Joe Luft oraz Harry Ingham jako jeden z efektów badań nad dynamiką grupy prowadzonych w latach pięćdziesiątych na Uniwersytecie Kalifornijskim.
Obecnie narzędzie to jest szeroko stosowane w coachingu, terapii, znajduje także zastosowanie jako technika usprawniająca proces komunikacji w grupie, przez co staje się użyteczną metodą wspomagającą proces kierowania konfliktem.
Technika Okna Johari w modelowy sposób ujmuje samoświadomość człowieka. Założeniem tej koncepcji jest to, że każdy człowiek zna cechy swej własnej osobowości, ale posiada też cechy, których sobie nie uświadamia. Otaczający nas ludzie również dysponują jakąś cząstką wiedzy o innych, jednak niektóre informacje są im nieznane. Wynikiem tych rozważań jest podział świadomości własnych cech na cztery obszary.
Każda z nich oddaje pewne aspekty zachowania, komunikowane do innych oraz od innych ludzi. Zestawienie wszystkich obszarów razem tworzy szablon postrzegania (Marciniak Ł., Rogala-Marciniak S. 2013, s. 305)
Charakterystyka poszczególnych stref Okna Johari
- „Otwarty” – strefę tę charakteryzuje swoboda wymiany informacji pomiędzy osobą a grupą. W tej części znajdują się cechy, uczucia, zachowania, wypowiedzi, wiedza, umiejętności i talenty, których jesteśmy świadomi i chętnie dzielimy się nimi z innymi. Wraz ze wzrostem znajomości i zaufania okno to coraz bardziej się powiększa.
- „Ukryty” – ta część zawiera informacje, których jesteśmy świadomi, ale nie udostępniamy ich innym. Mogą to być tematy tabu, sekrety, bardzo osobiste dane lub wstydliwe przeżycia, myśli, uczucia, obawy, pragnienia i fantazje, dlatego trzymamy je w tajemnicy przed innymi. Przyczynami są najczęściej obawa przed odrzuceniem, niechęć ujawniania własnych słabości lub utrzymanie kontroli i władzy nad innymi.
- „Ślepy” – zawiera te aspekty osobowości, które są nieznane dla nas samych, ale znane dla innych. Są to często czyli komunikaty przekazywane w sposób niezamierzony, np. nasze reakcje, gesty, nawyki, z których nie zawsze zdajemy sobie sprawę. Obszar ten jest często obszarem problematycznym, ponieważ może być związany z zaburzeniem wizji na temat swojej osoby, braku akceptacji siebie, nieumiejętności przyjmowanie krytyki itp.
- „Nieznany” – w tej płaszczyźnie znajdują się nasze cechy, umiejętności, uczucia lub lęki, o których nie wie nikt, nawet my sami. Kryją się one „pod powierzchnią”, w związku z czym nie jesteśmy ich świadomi. Przykładem może być jakiś uraz z okresu wczesnego dzieciństwa, o którym dawno zapomnieliśmy lub został on stłumiony przez inne wspomnienia, a jednak wywiera on wpływ na obecne relacje z innymi ludźmi. Obszar ten zmienia się wraz z informacjami zwrotnymi, które otrzymujemy oraz poprzez obserwację naszych zachowań w trakcie nowych sytuacjach. (Ho-Kim M.T., Marti J.F. 2004, s. 95-96), (Strumska-Cylwik L. 2005, s. 127-128)
Granice poszczególnych obszarów w oknie Johariego są ruchome.
Kiedy czujemy się niepewnie, niebezpiecznie i lękamy się opowiadać o sobie, powiększa się strefa ukrytego „Ja”. Gdy natomiast otwieramy się na relacje z innymi oraz czerpiemy z nich informacje zwrotne na nasz temat, powiększa się strefa otwartego „Ja”.
Źródłami, które odgrywają największą rolę w rozwoju świadomości o swojej osobie, są przede wszystkim rodzice, szkoła, rówieśnicy, a w późniejszym wieku osoby związane ze środowiskiem pracy – pracodawcy i współpracownicy. Własne doświadczenia, refleksje, opinie ważnych dla nas ludzi, a także towarzyszące im silne emocje mają ogromny wpływ na to, jak postrzegamy siebie i swoje miejsce w świecie, oraz na ile chcemy się otwierać przed innymi, a co wolimy ukryć przed innymi.
Nasza komunikacja ze Światem i ludźmi będzie tym efektywniejsza, im bardziej będziemy zwiększać obszar otwartości na nieznane. Również, a nawet szczególnie ten, który nie jest znany zarówno nam, jak i ludziom z naszego otoczenia.
A jak kierować się na nieznane, polubić niepewność oraz jakie mogą być tego efekty – już niebawem.
Widzimy tyle, ile jesteśmy gotowi zobaczyć
