Czy pragnienie, aby było nam dobrze, to nasza prawdziwa motywacja? Czy przyjemność i ból to jedyne czynniki sterujące naszym zachowaniem?
Takie pytania zaczął zadawać sobie prof. Steven Reiss w 1995 roku, gdy stwierdzono u niego chorobę, która mogła doprowadzić do śmierci.
Choć wielu badaczy mówi, że tak, S. Reiss mówi, że NIE.
„Wierzę, że w naszych zachowaniach jest sens i są wartości wykraczające poza przyjemność i ból.
Sensu i wartości nie da się wyjaśnić w kategoriach przyjemności i bólu.
Kiedy zagrożony śmiertelną chorobą decydowałem jak postąpić, nie przykładałem zbyt wielkiej wagi do tego, jakie mogą spotkać mnie cierpienia. Zamiast tego kierowałem się poczuciem odpowiedzialności za swoje dzieci.
Pewnego ranka. Leżąc w szpitalnym łóżku, rozmyślałem nad tym, jakie działania podejmują ludzie, kierując się wyłącznie przyjemnością lub bólem. Kiedy przyszła pielęgniarka, żeby zmierzyć mi temperaturę, zastanawiałem się dlaczego nie robi czegoś, co sprawiłoby jej większą przyjemność.
Jeśli rozrywka i dobre samopoczucie to, jak twierdzą teoretycy przyjemności, cel wszystkich naszych zachowań, to kto chciałby pracować w szpitalu? Pełno tu chorych i umierających ludzi, a ranki wypełnia krzyk bólu pacjentów budzących się po operacji…
A żołnierze, poświęcając swoje życie, muszą kierować się wyższym celem, nie tylko egoistyczną przyjemnością.
Im dłużej się zastanawiałem nad tą kwestią, tym większego nabierałem przekonania, że przyjemność i ból nie kierują naszym zachowaniem w takim stopniu, jak twierdzi wielu psychologów.
Przyjemność, to produkt uboczny zdobywania tego, czego pragniemy, a nie cel naszych dążeń.
To nie dążenie do celu, jaki miałoby być doznawanie przyjemności, sprawia, że pielęgniarka pragnie pomagać pacjentom, to raczej na przykład ALTRUIZM skłania do poświęcania się dla nich.
To być może poczucie HONORU powoduje, że żołnierz chce oddać życie dla swojego kraju.
Kiedy ludzie stają w obliczu śmierci, poszukują sensu życia, skupiają się na sferze duchowej, rodzinie, przyjaciołach, osiągnięciach i ideałach.
W ostatecznym bilansie tego, co najcenniejsze w naszym życiu, przyjemność i ból nie są tak znów ważnym składnikiem. Do takiego wniosku można dojść poprzez lekturę dzieł filozofów, gdy dostrzeżemy logiczny błąd hedonizmu – tkwiący w rozumowaniu, że przyjemność jest dlatego czynnikiem motywującym nasze zachowanie, że zawsze stanowi efekt zaspokojenia pragnień.
Do identycznego wniosku prowadzi też autorefleksja i analiza osobistych doświadczeń.
Wyszedłem więc ze szpitala zdecydowany nie tylko pokonać chorobę, ale też stworzyć nową teorię ludzkich pragnień, której fundamentem byłby SENS a nie przyjemność”
To pierwsza z „rozmów” z prof. S.Reissem na temat jego przełomowej koncepcji.
Steven Reiss – (ur. w 1947 w Nowym Jorku, zm. w 2016) amerykański psycholog, twórca nowych metod diagnozy i badań naukowych w obszarach: zaburzeń lękowych, zaburzeń rozwoju, wewnętrznej motywacji oraz psychologii religii.
O kwestionariuszu i badaniach – TUTAJ
